ارزیابی کیفی اصطلاح‌نامه کلام اسلامی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

نوشتار حاضر درصدد نقد و بررسی اثر ارزشمند اصطلاح‌نامه کلام اسلامی است که نخستین‌بار در تاریخ جهان با رعایت استاندادرهای جهانیِ اصطلاح‌نامه‌نویسی به کوشش جمعی از فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی در دفتر تبلیغات انقلاب اسلامی قم به منصه ظهور رسید. نگارنده با اعتقاد به فقر مقالات پژوهشی در حوزه ارزیابی اصطلاح‌نامه‌های فارسی، این اقدام را در راستای تقویت این اصطلاح‌نامه باارزش و رفع عیوب آن در ویرایش دوم و نیز با نگاه غنی‌سازی پژوهش‌هایی از این دست در کشور جمهوری اسلامی ایران انجام می‌دهد. این نقد و بررسی از نوع ارزیابی کیفی است که ناظر به حوزه محتوایی بر اساس دانش علم کلام و نیز ویژگی‌های تدوین اصطلاح‌نامه‌ها است؛ ازاین‌رو ناظر به اتقان ساختاری اصطلاح‌نامه، صحت روابط معنایی و قواعد شکلی آن است. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه‌ای و براساس توصیف و تحلیل است. این تحقیق درنهایت با اذعان به بی‌نظیربودن این اثر و قوت علمی و شکلی آن، اشکال‌هایی در جنبه‌های شکلی، ساختاری و ارتباطات مفهومی بر این اثر وارد می‌سازد و ضمن ارائه ساختار جدید پیشنهادی راهکارهایی برای اتقان بیشتر روابط معنایی و قواعد شکلی ارائه می‌کند. به این امید که در ویرایش بعدی به آن توجه شود و افزون بر آن بابی برای نقد و بررسی جدی اصطلاح‌نامه‌ها گشوده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Qualitative Evaluation of the Thesaurus of Islamic Theology of the Research Center for Islamic Documents and Information Management; Content Evaluation

نویسنده [English]

  • Kurosh Najibi
Assistant professor at Islamic Sciences and Culture Academy.
چکیده [English]

The current article seeks to criticize and examine the valuable work "The Thesaurus of Islamic Theology", which was published for the first time in the history of the world, by observing the universal standards of thesauruses, and with the effort of Islamic Seminary and Academic scholars in Islamic Propagation Office of Qom Seminary. The author carries out this study to empower this valuable thesaurus and fix its shortcomings in the second edition as well as to enrich these types of studies in Islamic Republic of Iran, with the belief in the poor quality of research papers in the field of the Persian thesauruses evaluation. This critique and examination is a qualitative one that focuses on content based on theology and thesaurus compilation features.  Hence, it concerns the structural empowerment of the thesaurus, the validity of its semantic relations and rules of its form. The method of this study is library research and based on description and analysis. Finally, recognizing the uniqueness of this work and its scientific and formative strength, this study points out some of the shortcomings in the form, structure and conceptual relations of the work and while providing the proposed new structure, offers solutions for the empowerment of semantic relationships and the rules of its form.  It is hoped to consider these points in the next edition and also criticize and examine the thesauruses more seriously.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thesauruses
  • the Thesaurus of Islamic Theology
  • quantitative evaluation of thesaurus
  • qualitative evaluation of thesaurus
  • the Research Center for Islamic Documents and Information Management
  1. ابن‌خلدون (1393ق)، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه: محمد پروین گنابادی، چ۱۴، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  2. ابن‌سینا، حسین بن ‌عبدالله (1379)، تعلیقات ابن‌سینا، چ۴، قم: بوستان کتاب.
  3. ابن‌میثم بحرانی، میثم (1406ق)، قواعد المرام فی علم الکلام، چ۲‏، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  4. امیرحسینی، مازیار (1386)، «ارزیابی عوامل کمی و کیفی در اصطلاح‌نامه‌های فارسی»، مجله کتاب ماه، س۱۰، ش10.
  5. پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه (1391)، «تعریف علم فقه و علم کلام»، https://hawzah.net/fa/Question/View/63920.
  6. جرجانی، سیدمیرشریف (1412ق)، التعریفات، چ۴، تهران :انتشارات ناصر خسرو.
  7. گروهی از نویسندگان (1381)، «میزگرد نقد و بررسی اصطلاح‌نامه فرهنگی فارسی (اصفا)»، کتاب ماه، س۶، ش62.
  8. ـــــــــــــــــ (1325ق)، شرح المواقف، قم: انتشارات شریف رضی.
  9. جمعی از نویسندگان (1382)، اصطلاح‌نامه کلام اسلامی، قم: بوستان قم.
  10. ـــــــــــــــــ (1415ق)، شرح مصطلاحات کلامیه، مشهد: آستان قدس رضوی.
  11. جوادی آملی، عبدالله (1375)، رحیق مختوم، قم: انتشارات اسری.
  12. حری، عباس و دیگران (1381)، دائرة المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
  13. حسن‌زاده آملی، حسن (1381)، هزار و یک کلمه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  14. حسینی تهرانی، هاشم (1365)، توضیح المراد، تهران: انتشارات مفید.
  15. سبزواری، ملاهادی (1369)، شرح المنظومه، تهران: نشر ناب.
  16. سجادی، جعفر (1360)، مصطلحات الفلسفیه عند صدرالدین شیرازی، تهران: نهضت زنان مسلمان.
  17. شعرانی، ابوالحسن (بی‌تا)، شرح تجرید، تهران: انتشارات اسلامیه.
  18. شهید ثانی، زین‌الدین بن ‌علی (1409ق)، حقایق الایمان، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى‏.
  19. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378ق)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چ3، بیروت، دار احیاء التراث.
  20. علامه حلی، حسن بن ‌یوسف (1413ق)، کشف المراد، چ۴، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  21. قوشچى، علی بن‌ محمد (1363)، شرح تجرید العقائد، قم: انتشارات بیدار.
  22. کازرانی، مریم (1391)، «گزارش نشست ایجاد آنتولوژی بر پایه اصطلاح‌نامه‌های موجود»، سایت خبرگزاری کتاب ایران: http://www.ibna.ir/fa/doc/report/137008
  23. محقق طوسی، خواجه نصیرالدین (1374)، آغاز و انجام، چ۴، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  24. ـــــــــــــــــ (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.