نقش اصطلاح‌‌نامه در کشف معنایی مفهوم ذنب رسول‌الله (صل الله علیه و آله و سلم) و استغفار رسول‌الله(صل الله علیه و آله و سلم)در قرآن (با تکیه بر آیه 2 سوره فتح) با تطبیق دیدگاه علامه طباطبایی (ره)و طبری

اباذرپورآری, فاطمه; حسینی, سید قاسم

doi:10.22081/jikm.2022.60822.1056

نقش اصطلاح‌‌نامه در کشف معنایی مفهوم ذنب رسول‌الله (صل الله علیه و آله و سلم) و استغفار رسول‌الله(صل الله علیه و آله و سلم)در قرآن (با تکیه بر آیه 2 سوره فتح) با تطبیق دیدگاه علامه طباطبایی (ره)و طبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ طلبه موسسه آموزش عالی تخصصی ام البنین س بابل

² استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم. قم، ایران.

10.22081/jikm.2022.60822.1056

چکیده

گستره عصمت پیامبر اکرم| از مباحث اختلافی مفسران شیعه و سنی است که ذیل برخی آیات نافی عصمت، مانند آیه 2 سوره فتح، مطرح می‌‌شود. این آیه به‌‌صراحت، از وجود گناه بنده و بخشش آن از طرف خداوند برای رسول ‏اکرم| حکایت دارد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی، به تطبیق دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و طبری، دو تن از مفسران برجسته فریقین، در کشف معنای واژه در آیه، و آیات همنوا پرداخته است. درنتیجه با وجود تفاوت‏هایی در مبانی‏ اعتقادی‏، هر دو مفسر، قائل به معنایی متفاوت از «ذنب» و «استغفار» مطرح در آیه، نسبت‌‌به دیگر آیات همنوا هستند. طبری براساس قرائن خارجی، از روایت عایشه و دستور استغفار به پیامبر| در آیه 3 سوره نصر، بدون ‏ارتباط مستقیم با معنای لغوی، آن را به مرتبه‏ای از شکر تعبیر می‏کند که تعبیری جدید در واژه بنابر اصطلاح عرفانی است. طباطبایی براساس سیاق آیات، گناه مطرح در آیه را به تصور گناه مشرکان نسبت‌‌به رسول ‏اکرم| برمی‏گرداند و بخشش از آن را به معنای پاک کردن آثار حاصل از دشمنی و پیامدهای کینه مشرکان به پیامبر| می‏داند که مطابق معنای ریشه‏ واژه در ادبیات است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

الف) مدیریت اطلاعات و دانش شناسی

عنوان مقاله [English]

The Role of the Thesaurus in Discovering the Meaning of the Dhanb of the Prophet and Istighfar of the Prophet in the Qur'an (Based on Verse 2 of Surah al-Fath) by Comparing the Views of Tabatabaei and Tabari

نویسندگان [English]

fatemeh abazarpour ¹
Seyyed Qasem Hosseini ²

¹ Student of Umm Al-Banin Institute of Higher Education, Babylon

² Assistant Professor of Qom University of Qur'anic Sciences and Education

چکیده [English]

The extent of the infallibility of the Holy Prophet is one of the controversial topics of Shia and Sunni commentators, which is discussed based on some verses that deny infallibility, such as verse 2 of Surah Fath. This verse clearly tells about the existence of the human's sin and God's forgiveness for the Holy Prophet. This paper, through using a descriptive-analytical method, has compared the views of Ayatollah Tabatabaei and Tabari, two of the prominent commentators of Fariqain, in discovering the meaning of the word in the verse, and similar verses. As a result, despite the differences in the principles of belief, both commentators believe that "Dhanb (sin)" and "Istighfar (The act of seeking forgiveness from Allah)" mentioned in the verse have a different meaning compared to other similar verses. Based on external evidence, from the narrative of Ayesha and ordering the Prophet to seek istighfar, in verse 3 of Surah Nasr, without direct connection with the literal meaning, Tabari interprets it as a level of gratitude that a new interpretation of the word is according to the mystical term. Based on the context of the verses, Tabatabaei considers the sin mentioned in the verse as the idea of the polytheists' sin towards the Holy Prophet and considers its forgiveness to mean erasing the results of enmity and the consequences of polytheists' hatred towards the Prophet, which is in accordance with the root meaning of the word in literature.

کلیدواژه‌ها [English]

Dhanb and Istighfar
discovery of meaning
infallibility of the Prophet
Tabari
Tabatabaei

مراجع

قرآن کریم
1. ابن درید، محمد بن ‌‌حسن‏. (بی‌‌تا). جمهرة اللغة. بیروت: دارالعلم للملایین.
2. ابن فارس، احمد بن ‌‌فارس.‏ (بی‌‌تا). معجم مقاییس اللغه‏ (ج2 و 4، محقق / مصحح: هارون، عبدالسلام محمد). قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
3. ازهرى، محمد بن ‌‌احمد. (بی‌‌تا). تهذیب اللغة (ج10 و 14). بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
4. پارسا، علیرضا؛ پریمی، علی. (1394). گستره عصمت انبیا از دیدگاه فخر رازی. پژوهشنامه فلسفه دین، 13(26)، صص 27-52.
5. حسینی دشتی، سید مصطفی. (1379). معارف و معاریف (ج2، چاپ سوم). تهران: آرایه.
6. حیدری، کمال. (1429ق). العرفان الشیعی (ج1). قم: دار فراقد.
7. حیدری، کمال؛ طلال، حسن. (1431ق). معرفه الله من ابحاث السید کمال الحیدری (ج1). بیروت: دارالمرتضی.
8. حیدری، کمال؛ طلال، حسن. (1437ق). اصلاح نفس (ج1). بغداد: مؤسسه الامام الجواد(علیه السلام) الفکر و الثقافه.
9. خمینی، روح الله؛ خامنه‏ای، سیدعلی. (1392). شرح چهل حدیث (ج1). تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی(ره).
10. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌های علمیه قم. (1386). اصطلاح‌‌نامه معارف قرآن. قم: بوستان کتاب.
11. دهلوی، رحمه الله. (1413ق). اظهارالحق (ج1). بیروت: دارالکتب العلمیه.
12. راغب اصفهانى، حسین ‌‌بن ‌‌محمد. (بی‌‌تا). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دارالقلم.
13. سبحانی‌نیا، محمد. (1393). گستره عصمت از منظر علامه طباطبایی(ره)، قبسات، 19(74)، صص 123-146.
14. سبحانى تبریزى، جعفر. (1425ق). عصمةالانبیاءفى القرآن الکریم‏ (چاپ سوم). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
15. صاحب ‌‌بن ‌‌عباد؛ اسماعیل ‌‌بن ‌‌عباد. (بی‌‌تا). المحیط فی اللغة (ج5). بیروت: دارالکتب العلمیة.
16. صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌‌ابراهیم. (1381). کسر اصنام الجاهلیه. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17. طباطبایى، سید محمدحسین. (بی‌‌تا). شیعه در اسلام. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‏ای قائمیه اصفهان.
18. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان (ج4، 7، 9، 11، 14، 15، 16، 18 و20، مترجم: سیدمحمدباقر موسوى همدانى). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
19. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج11 و13، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه های علمیه قم.
20. طبرسی، فضل ‌‌بن ‌‌حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏ (ج1، محقق: محمدجواد بلاغی، چاپ سوم). تهران: ناصرخسرو.
21. طبری، ابوجعفر محمد بن‌‌ جریر. (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن (ج11، 12، 24، 26 و 43). بیروت: دارالمعرفه.
22. علم الهدى، على ‌‌بن ‌‌حسین‏. (بی‌‌تا). تنزیه‌‌الأنبیاء. قم: دارالشریف الرضی.
23. علی مددکاشانی، حبیب‌‌الله. (1383). تفسیر ست سور من القرآن الکریم (ج1). تهران: شمس الضحی.
24. فتاحی، حمید. (1390). انوار الهی (ج1). قم: میرفتاح.
25. فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح‌‌الغیب (ج3، چاپ سوم). بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
26. فراهیدى، خلیل ‌‌بن ‌‌احمد. (بی‌‌تا). کتاب العین‏ (ج4 و 8، چاپ دوم). قم: نشر هجرت‏.
27. فیروز آبادى، محمد بن ‌‌یعقوب‏. (بی‌‌تا). القاموس المحیط (ج2). بیروت: دارالکتب العلمیة.
28. کلینى، محمد بن ‌‌یعقوب‏. (1407ق). الکافی (طبعه الإسلامیة) (ج2، چاپ چهارم، محققان و مصححان: على‌‌اکبر غفارى و محمد آخوندى). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
29. مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار (ج25، محقق: جمعى از محققان). بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
30. مرکز فرهنگ و معارف قرآن. (1382). دائرة‌‌المعارف قرآن کریم (ج3). قم: بوستان کتاب.
31. مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏ (ج6، چاپ سوم). بیروت: دارالکتب العلمیه.
32. مظهری، محمدثناءالله. (1412ق). التفسیر المظهری (ج9، محقق: غلام نبی تونسی). پاکستان: مکتبه رشیدیه.
33. معرفت، محمدهادی. (1386). تفسیر قرآن مجید (ج5، مصحح: محمدعلی ایازی). تهران: عروج.
34. معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی (ج1، چاپ دوم). تهران: ثامن.
35. نصیرالدین طوسی، محمد بن‌‌ محمد. (1373). اوصاف الاشراف. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
36. نوروزی. مجتبی؛ علیپور، علی. (1396). بررسی تطبیقی «ذنب» و «استغفار» رسول اکرم (صل الله علیه و آله و سلم)در قرآن از منظر آیت‌‌الله معرفت و فخررازی. پژوهش‌های تفسیری، 3(6)، صص 255-268.