راهکارهای رفتاری ارتقای سلامت اداری با تأکید بر نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فقه تربیتی جامعةالمصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

جایگاه نظام اداری در پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور بسیار بالاست و سالم‌سازی آن از خطاها و انحراف‌‌ها تأثیر بسزایی در تحقق اهداف کلان جامعه دارد. سلامت اداری یعنی نظام اداری با رعایت اصول و مقررات اداری حاکم و با توجه به نظم اداری از قبل طراحی شده، وظایف خود را به خوبی و برای رسیدن به بهره‌وری سازمانی اجرا می‌نماید. سلامت اداری یکی از خواست‌ها و آرزوهای دیرینه جوامع مختلف بوده و تحقیقات زیادی درزمینه کشف راهکارهای ارتقای آن در کشورهای مختلف (با رویکردهای مختلف) انجام شده است. با دقت در منابع اسلامی و به‌‌ویژه سیره حکومتی امام علی (علیه السلام) می‌توان به راهکارهای بسیاری در این باره دست یافت. براساس مدل سه‌شاخگی، سازمان، دارای سه بعد ساختاری، زمینه‌ای و رفتاری است. هدف اصلی تحقیق حاضر این است که راهکارهای مفید جهت ارتقای سلامت اداری در بعد رفتاری (با استفاده از متون دینی) با تأکید بر نهج‌البلاغه ارائه کند. نتایج تحقیق گویای آن است که سه راهکار ایجاد نظارت مؤثر، رعایت عدالت و افزایش شفافیت، از مهم‌‌ترین راهکارهای ارتقای سلامت اداری از منظر نهج‌البلاغه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Behavioral Solutions to Promote Administrative Health with an Emphasis on Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • Mohsen Davoodabadi Farahani 1
  • mahdi roayaei 2
1 Al-Mustafa International University
2 PhD student in Economics, Research Institute of Hawzeh and University
چکیده [English]

The place of the administrative system in the economic, social, and cultural progress of every country is very high, and its purification from errors and deviations play a significant role in the realization of the general goals of the society. Administrative health means that the administrative system performs its duties well and achieves organizational efficiency by complying with the existing administrative principles and regulations and according to the pre-designed administrative order. Administrative health is one of the long-standing desires and aspirations of different societies, and many studies have been carried out in discovering ways to improve it in different countries (with different approaches). Many solutions can be found in Islamic sources, especially the government sirah of Imam Ali (a.s.). Based on the three-pronged model, the organization has three structural, contextual, and behavioral aspects. The main objective of the current study is to provide useful solutions to improve administrative health in the behavioral aspect (using religious texts) with an emphasis on Nahj al-Balaghah. The findings of the study suggest that the three ways of creating effective supervision, observing justice, and increasing transparency are among the most important ways to improve administrative health from the point of view of Nahjul Balaghah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balaghah
  • administrative health
  • three-pronged model
  • behavioral aspect
قرآن کریم
* نهج‌البلاغه
1.    آرایی، وحید؛ قاسمی، ابوالفضل و معینی‌فر، یاسر. (1396). توصیه‌های سیاستی موانع تحقق‌پذیری حکمرانی خوب در اداره امور عمومی (مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینودشت). نشریه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 7(25)، صص 113-133.
2.    ابن‌منظور. (1414ق). لسان‌العرب (ج1 و 10، چاپ سوم). بیروت: دارالفکر. 
3.    الوانی، سیدمهدی؛ اسلام‌پناه، مهدی. (۱۳۹۷). طراحی مدل بازدارنده فساد اداری با اتکا به آموزه‌های نهج‌البلاغه. مدیریت در دانشگاه اسلامی، 7(15)، صص ۱۴۷-۱۶۲. 
4.    تمیمى آمدى، عبدالواحد بن ‌محمد. (۱۳۶۶). غررالحکم و دررالکلم (ج1، چاپ دوم). قم: دارالکتاب الإسلامی. 
5.    حبیبی‌‌تبار، حسین. (1397). سلامت اداری در پرتو نظارت و کنترل اسلامی و مقارنه آن با نظام اداری ایران. پژوهش‌های اخلاقی، 8(32)، صص 97-116.
6.    حسنی،‌ علی؛ شمس،‌ عبدالحمید. (1391). راهکارهای مبارزه با فساد اداری براساس ارزش‌‌های اسلامی. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 2(5)، صص 81-104.
7.    حشمت‌‌زاده، محمدباقر؛ حاجی یوسفی، امیرمحمد و طالبی، محمدعلی. (1396). بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران. نشریه جستار‌های سیاسی معاصر، 8(23)، صص 1-24.
8.    خدمتی، ابوطالب. (1377). نظارت و بازرسى در اسلام. نشریه معرفت، ش 27، صص 47- 56.
9.    داودآبادی، محسن؛ رعایائی، مهدی. (1400). بررسی قاعده فقهی عدالت در ارزشیابی آموزشی (با تأکید بر آموزش عالی). مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 25(89)، 
صص 983-1002.
10.    دلشاد تهرانی، مصطفی. (۱۳۷۹). دولت آفتاب: اندیشه سیاسی و سیره حکومتی حضرت علی(علیه السلام) (چاپ چهارم). تهران: نشر دریا.
11.    دهقان، رضا؛ طالبی، کامبیز و عربیون، ابوالقاسم. (1391). ﭘﮋوهشی پیراﻣﻮن ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻧﻮآوری و کارآفرینی سازمانی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، (6)، صص 22-33.
12.    رجائی، سیدمحمدکاظم. (۱۳۸۹). ویژگی‌های بازار اسلامی در نظریه و عمل. معرفت اقتصاد اسلامی، 2(3)، صص۹۳-۱۱۸.
13.    رجبی فرجاد، حاجیه؛ مالمیر، آمنه. (۱۴۰۰). مقاله طراحی مدل سلامت اداری کارکنان مبتنی ‌بر سیره حضرت علی(علیه السلام) با استفاده از تحلیل کیفی داده بنیاد. مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی‌ایرانی، 9(20).
14.    رضائیان، علی. (1384). انتظار عدالت در سازمان (مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته). تهران: سمت.
15.    رضائیان، علی؛ اسداله‌‌زاده، حامد. (1393). عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی(علیه السلام). اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 4(9)، صص 57-75.
16.    رعایائی، مهدی؛ داودآبادی، محسن. (1400). بررسی اصل عدالت در حکمرانی اقتصادی مبتنی بر نظریه شهید صدر (با تأکید بر عدالت توزیعی). تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 6(22)، صص 107-131.
17.    زندیه، حسن؛ سالار سروی، حسن. (۱۳۹۲). شفافیت اسنادی و حق دسترسی آزاد به اطلاعات. گنجینه اسناد. (سال 23)، دفتر اول.
18.    سجادی، سید جعفر. (1375). فرهنگ علوم فلسفی و کلامی. تهران: امیرکبیر. 
19.    سجادی، سید جعفر. (1379). نهج البلاغه (چاپ هفدهم). تهران: انتشارات علمی فرهنگی. 
20.    شیخی، محمدحسین. (1390). عوامل مؤثر بر سلامت نظام اداری و رشد ارزش‌های اخلاقی در آن. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 1(2)، صص 99 ـ 126.
21.    صالحی امیری، سیدرضا و شادالویی، نوریه. (۱۳۹۲). عوامل تأثیرگذار بر سلامت نظام اداری در تحقق طرح تحول نظام اداری. مدیریت فرهنگی، ش ۱۹، صص ۱-۱۲.
22.    عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی ابوالحسن و شیخ‌زاده، محمد. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‏های کیفی. دوفصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، 5(2)، صص 151-198.
23.    عبدی، ناصر؛ مزینانی، هادی؛ رشید حفظ‌آباد، موسی و کاظمی، سیدفرشید. (1393). تبیین عوامل مؤثر بر سلامت نظام اداری با تکیه بر آیات قرآن و سیره نظری و مدیریتی امام علی×. بصیرت و تربیت اسلامی، 11(31)، صص 113-141.
24.    فرزادنیا، شهلا. (1395). شفاف‌سازی و مبارزه با فساد در اقتصاد مقاومتی. هفتمین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد و مدیریت.
25.    فندرسکی، علی‌اصغر. (1386). بررسی عوامل تعیین‌کننده سلامت نظام اداری. مجموعه مقالات همایش سلامت نظام اداری. انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
26.    کارگر، رضا؛ غفاری، رحمان و احمدی، مسعود. (139۹). ارائه الگوی سازمان سالم در مبارزه با فساد اداری از منظر نهج‌البلاغه. پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 19(64)، صص 11-36.
27.    کلینی، محمد بن‌‌ یعقوب. (1405ق). الکافی (ج1). بیروت: دارالأضواء.
28.    کمالی، یحیی. (1392). تأثیر شفافیت اقتصادی در پیشگیری و مبارزه با فساد اقتصادی. مجله گزارش پژوهشی سازمان بازرسی کل کشور، ش 49، صص 1-32. 
29.    کونتز، هرولد؛ اودانل، سیریل و ویریچ، هینز. (۱۳۸۸). اصول مدیریت (مترجمان: محمدعلی طوسی، اکبر مهدویان و سیدامین‌الله علوی). تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
30.    مطهری، مرتضی. (1403ق). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. تهران: انتشارات حکمت.
31.    میرزایی اهرنجانی،‌ حسن؛ سرلک، محمدعلی. (1384). نگاهی به معرفت‌شناسی سازمانی: سیر تحول، مکاتب و کاربردهای مدیریتی. فصلنامه پیک نور، 3(8)، صص 69-78.
32.    نئوندروف، کیمبرلی. (1395). راهنمای تحلیل محتوا. (مترجمان: حامد بخشی و وجیهه جلالیان). مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.