بررسی ساختارهای پیشنهادی علم فقه از منظر فقیهان پیش از شهید صدر (ساختارهای فقهی مستقل از علم حقوق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

در فقه امامیه کمتر به بررسی ساختارهای فقهی توجه شده‌‌ است. برخی از اندیشمندان، تعدادی از ساختارهای فقهی را بررسی کرده‌‌اند؛ اما این بررسی‌‌ها دچار سه چالش‌‌اند: انتخاب گزینشی ساختار، بررسی اجمالی و گذرا و فقر در تحلیل. ضرورت و هدف از این تحقیق دو چیز است: اول دستیابی به ویژگی‌‌های ساختارها، دوم بازخوانی ساختارهای پیشنهادی فقهی و نقد آنها تا مزایا و کاستی‌های ساختارهای مذکور مشخص شوند و با مقایسه ساختارهای پیشین راه برای ارائه ساختارهای جامع و متناسب با نیازهای روز باز شود. نظریه‌‌ای که این مقاله در پی اثبات آن است، این است که بیشتر فقیهان متقدم، فقه را براساس مسائل آن ساختاربندی کرده‌‌اند و ساختاری درون‌علمی ارائه کرده‌‌اند، برخلاف فقیهان متأخر که بیشتر ساختار برون‌علمی و ناظر به حقوق برای علم فقه پیشنهاد کرده‌‌اند. این مقاله ساختارهای پیشنهادی متقدمان را بررسی و ارزیابی می‌کند. ویژگی این ساختارها استقلال از علم حقوق است. براساس استقرا، پنج ساختار پیشنهادی پیش از شهید صدر عبارت‌اند از: ساختار ابن‌براج در المهذب، شهید اول در القواعد و الفوائد، سیوری در نضدالقواعد، فیض کاشانی در وافی و نخبه و عاملی در مفتاح الکرامة.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A study of the three proposed structures of jurisprudence after Shahid Sadr

نویسندگان [English]

  • mohamad razi asefagah 1
  • Reza Isfandiyari (Islami) 2
1 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
2 Associate professor,Islamic science and culture Academy
چکیده [English]

In Imami jurisprudence, less attention has been paid to the study of jurisprudential structures. Some thinkers have studied a number of jurisprudential structures; But these studies face three challenges: selective structure selection, overview and transience, and poverty in analysis. The necessity and purpose of this research are two things: first, achieving the characteristics of structures, second, re-reading the proposed jurisprudential structures and criticizing them to determine the advantages and disadvantages of these structures and by comparing previous structures to open comprehensive structures tailored to the nowdays needs. The theory that this article seeks to prove is that most early jurists have structured jurisprudence based on its issues and provided an intra-scientific structure, unlike later jurists who have proposed more extra-scientific structure and jurisprudence for the science of jurisprudence. This article examines and evaluates the proposed structures. These structures are characterized by independence from jurisprudence. According to induction, the five proposed structures before Shahid Sadr are: Ibn Baraj's structure in Al-Mohadhab, the Shahid Avval in al-Qawaid va al-Fawaid, Sivari in Nazd al-Qawaid, Fayz Kashani in Wafi and Nokhbe and Amili in the Miftah al-Karama.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The structure of Imami Fiqh
  • the interpretation of Fiqh
  • jurisprudential structures independent of the science of law
1. آصف‌آگاه، سیدمحمدرضی. (1392). تأملی بر ساختار فقه مدون امامیه. فصلنامه علمی-تخصصی فقه، 20(77). صص 117-140.
2. اسلامی، رضا. (1384). مدخل علم فقه. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
3. اعرافی، علیرضا. (1387). فقه تربیتی. قم: مؤسسه فرهنگی اشراق و عرفان.
4. برجی، یعقوبعلی. (1374) مقاله‌های نگاهی به دسته‌بندی‌های فقه. مجله فقه اهل بیت، 1(3). صص 241-262.
5. حسن‌زاده، حسین.(1383). بررسی ساختار فقه، مجله قبسات، 9(32). صص 261-307.
6. حلی، حسن بن یوسف (علامه). (1412ق). منتهی المطلب. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
7. سیوری، مقداد. (1403ق). نضد القواعد الفقیهة. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
8. ضیائی‌‌فر، سعید. (1388). تأثیر اخلاق در اجتهاد. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
9. طرابلسی، ابن‌براج. (1406ق). المهذّب. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
10. عاملی مکی، محمد. (شهید اول) (1419ق). ذکری الشیعة (چاپ اول). قم: آل‌‌البیت.
11. عاملی مکی، محمد. (شهید اول) (بی‌‌تا). القواعد و الفوائد (محقق: سیدعبدالهادی حکیم). قم: مکتبة المفید.
12. عاملی، سیدمحمدجواد. (1424ق). مفتاح الکرامة (چاپ اول، محقق: شیخ محمدباقر خالصی). قم: مؤسسه نشر اسلامی.
13. علم‌الهدی، سیدمرتضی. (1405ق). رسائل الشریف المرتضی. قم: دارالقرآن.
14. فضلی، عبدالهادی. (1416ق). مبادی علم فقه. قم: مؤسسة ام‌القری.
15. فیض کاشانی، ملامحسن. (1370). کتاب الوافی (محقق: ضیاء‌‌الدین حسینی). اصفهان: مکتبة امام امیرالمؤمنین علی7.
16. فیض کاشانی، ملامحسن. (1387). معتصم‌‌الشیعه (چاپ اول، محقق: مسیح توحیدی)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
17. فیض کاشانی، ملامحسن. (1401ق). مفاتیح الشرایع. قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
18. فیض کاشانی، ملامحسن. (1380). الحقائق فی محاسن الاخلاق. قم: دار الکتب الاسلامی.
19. فیض کاشانی، ملامحسن. (1418ق). نخبه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
20. فیض کاشانی، ملامحسن. (1429ق). الشافی فی العقائد و الاخلاق و الاحکام. [بی‌‌جا]:
دار اللوح المحفوظ.
21. مدرسی طباطبایی، حسین. (1410ق) مقدمهای بر فقه شیعه (مترجم: محمدآصف فکرت). مشهد: بنیاد پژوهش‎های اسلامی.
22. مطهری، مرتضی. (1375). مجموعه آثار (آشنایی با علوم اسلامی). قم: انتشارات صدرا.
23. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1393). سایت آیت‌الله هاشمی شاهرودی، درس خاج فقه. جلسه 457.