مدیریت اطلاعات و علم‌سنجی پیش‌نیاز تمدن‌سازی نوین اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر اداره کتابخانه ها و اسناد پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

تفاوت مسئله ما با گذشتگان در تفاوت نگرش به طبقه‌بندی علوم و رده‌بندی منابع است. مبنای طبقه‌بندی آنان، ماهیت و هدف علوم بود. برای نمونه فارابی در سرآغاز کتاب ارزشمند احصاء العلوم همه علوم را در پنج طبقه ساماندهی کرده است. اما در عصر مدرن مدیریت جزئیات دانش و مدارک، اصل هزینه و فایده و پیدا‌کردن خلأهای دانشی مبنای رده‌بندی منابع است.
طبقه‌بندی علوم برای تمدن گذشته اسلامی مناسب بود؛ اما برای تمدن‌سازی نوین اسلامی نیازمند مدیریت اطلاعات و علم‌سنجی هستیم؛ زیرا در عصر دیجیتال، داده‌ها و اطلاعات با سرعتی سرسام‌آور در حال افزایش است و باید روش‌هایی برای بهره‌بردن از آن‌ها به وجود آورد. ابزارهای سازماندهی و مدیریت اطلاعات نقش قابل‌توجهی در این زمینه دارند؛ البته داده‌کاوی مهم‌ترین آن‌هاست.
هدف از انقلاب اسلامی در ایران ایجاد تمدن جدید متمایز از تمدن غرب است. تمدن‌سازی نوین اسلامی رسالتی است که ضرورت دارد همگان برای تحقق آن تلاش نمایند. پرسش اصلی این پژوهش نیز آن است که برای تمدن‌سازی نوین اسلامی در حوزه طبقه‌بندی علوم و رده‌بندی منابع چه باید کرد؟ روش پژوهش کتاب‌خانه‌ای است و بر نظریه‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی مبتنی است. نتیجه‌ای که این پژوهش در پی دارد، به‌کار‌گیری ابزارهای سازماندهی اطلاعات، داده‌کاوی و علم‌سنجی است تا بتوان وضعیت موجود را شناسایی کرد و با نیازسنجی پژوهشی، راهنمای علمی تمدن‌سازی نوین اسلامی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Information Management and Scientometric of prerequisite of Novel Islamic Civilization

نویسنده [English]

  • seyyed ali sadat fakhr
Associate professor at Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The difference between the people in the past and us in solving the problems is the difference in attitude towards the categorization of sciences and the classification of resources. The basis for their classification was the nature and purpose of science. For instance, Farabi, at the beginning of the precious book "Ahsa' al-Olum" has organized all the sciences in five categories. However, in the modern age of managing the details of knowledge and documents, the main cost and benefit and finding the knowledge gaps is the basis for the classification of resources.
Sciences classification was appropriate for the past Islamic civilization. However, we need to manage the information and scientometric  for the modern Islamic civilization. Because in the digital era, the data and information are remarkably on the rise at a very fast pace and some methods must be created to use them. The tools for information organization and management play an important role in this regard. Of course, data mining is the most important one.
The purpose of the Islamic Revolution in Iran is to create a new civilization distinct from Western civilization.  The novel Islamic civilization is a mission that everyone needs to try to accomplish. The main question of the study is that "what should be done for novel Islamic civilization in the field of the categorization of sciences and the classification of resources?" The method used in this paper is library research and is based on theories of information science and knowledge management. The finding of this research is using the tools of organizing information, data mining, and scientometric to identify the status quo, and to guide the modern Islamic civilization scientifically through the research needs assessment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Information organization
  • information management
  • Islamic civilization
  • scientometric
  • data mining
  1. ابن‌جزى غرناطى، محمد بن‌احمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل‏، تحقیق: عبدالله خالدى، چ1، بیروت: شرکت دار الارقم بن ابى‌الارقم.
  2. ابن‌حجر، احمد بن‌علی (1415ق)، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
  3. الاشیقر، محمد‌علی (1408ق)، لمحات من تاریخ القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی.
  4. اُکرادی، ویلیام و مایکل دابروولسکس و مارک آرنف (1380)، درآمدی بر زبان‌شناسی معاصر، مترجم: علی درزی، تهران: نشر سمت.
  5. ایچیسن، جین و آلن گیکریست و بادن دیوید (1385)، تدوین و کاربرد اصطلاح‌نامه، ترجمه: محسن عزیزی، چ1، تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
  6. چودهاری، جی جی و سوداتا چودهاری (1391)، سازماندهی اطلاعات از رف تا وب، ترجمه: محمد‌رضا نیازمند، بهار علیان و محمد حسین امیدی، چ1، شیراز: نشر همارا.
  7. راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.
  8. زوستاک، ریک (1395)، طبقه‌بندی علم: پدیده‌ها، داده‌ها، نظریه‌ها، روش‌ها، رویه‌ها، مترجم: رضا مختارپور، چ1، تهران: نشر کتابدار.
  9. شهرزوری، شمس‌الدین (1383)، رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیه، تحقیق: نجفقلی جبیبی، تهران: موسسه حکمت و فلسفه ایران.
  10. طاهری عراقی، احمد (1376)، رده BP اسلام، تهران: کتاب‌خانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
  11. عسکری، سیدمرتضی (1416ق)، القرآن الکریم و روایات المدرستین، تهران: مجمع العلمی الاسلامی.
  12. غفاری، سعید و سعید قاضی‌زاده (1397)، کلیات داده‌کاوی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، تهران: نشر چاپار.
  13. فارابی، ابونصر (1996م)، احصاء العلوم، شرح: علی بوملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
  14. فتحی واجارگاه، کوروش (1387)، نیازسنجی پژوهش، تهران: نشر آبیژ.
  15. فدائی، غلامرضا (1389)، مقدمه‌ای بر هویت کتاب‌داری و اطلاع‌رسانی، تهران: نهاد کتاب‌خانه‌های عمومی کشور.
  16. قاضی‌زاده، حمید و مهدیه خزانه‌ها (1395)، داده‌کاوی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی مفاهیم و کاربرد، چ1، تهران: نشر چاپار.
  17. کبری‌زاده، طاش (1405ق)، مفتاح السعاده و مصباح السیاده فی موضوعات العلوم، تحقیق: علی دحرج، چ1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  18. کرمی‌قهی، محمدتقی و دیگران (1386)، جستاری نظری در باب تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  19. کلیوند، دونالدبی و آنادی کلیولند (1385)، درآمدی بر نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی، ترجمه: سیدمهدی حسینی، تهران: نشر چاپار.
  20. مدیر شانه‌چی، کاظم (1374)، کتاب و کتاب‌خانه در اسلام، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  21. مصطفوى، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، بی‌نا.
  22. نوروزی چاکلی، عبد‌الرضا (1392)، آشنایی با علم سنجی، تهران: نشرسمت.
  23. یعقوب‌نژاد، محمد‌هادی (1376)، اصطلاح‌نامه علوم قرآنی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  24. ‏ http://farsi.khamenei.ir/newspart-index.old?tid=2634#57130