نگرشی تطبیقی به فرهنگ‌نامه‌های تخصصی کلام اسلامی، نقاط قوت و ضعف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 محقق و کارشناس فرهنگ‌نامه پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی(نویسنده مسئول)

2 عضو هیئت علمی و مدیرگروه معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

با افزایش روزافزون حجم اطلاعات بشری در زمینه‌های گوناگون، پژوهندگان در دست‌یابی به اطلاعات کافی و مفید در بازه زمانی کوتاه، در هر یک از موضوعات مورد نظر خویش، دچار مشکل شدند. تدوین «منابع مرجع» مانند فرهنگ‌نامه‌ها و دانش‌نامه‌ها، یکی از چاره‌اندیشی‌های بشر برای رفع این مشکل بوده است. این نوشتار‌ به بررسی و ارزیابی مهم‌ترین فرهنگ‌نامه‌ها و دانش‌نامه‌هایی می‌پردازد که از سال 1370 تا 1387ش در حوزه کلام اسلامی نگارش یافته و در دسترس محققان قرار گرفته است. پیش از ورود به ارزیابی هر یک از این آثار، درباره بعضی از منابع مرجع، ازجمله لغت‌نامه‌ها‌، اصطلاح‌نامه‌‌ها، فرهنگ‌نامه‌ها‌ و دانش‌نامه‌ها و تفاوت‌های آنها و نقش‌ها و کارکرد هر یک در ارتقای دانش‌ بشری توضیحاتی مختصر داده شده است، آن‌گاه به بحث اصلی؛ یعنی ارزیابی فرهنگ‌نامه‌ها و دانش‌نامه‌های کلامی و نقاط قوت و ضعف آنها پرداخته شده است. تعداد این منابع، اعم از فارسی و عربی پنج تا است. در پایان، یکی دیگر از منابع فرهنگ‌نامه‌ای کلام اسلامی که در آینده نزدیک انتشار می‌یابد، معرفی و به امتیازات آن اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Approach to Specialized Encyclopedias of Islamic Theology; Strengths and Weaknesses

نویسندگان [English]

  • Sayyid Ayub Hashemi Sisakht 1
  • Enayatollah Sharifi Rad 2
1 Researcher and expert of the Encyclopedia of the Research Center for Islamic Information and Documents Management.
2 Associate professor and head of the department for Islamic knowledge at University of Allameh Tabatabaei
چکیده [English]

With the increasing volume of human information in various fields, researchers have found it difficult to access sufficient and useful information in a short time for their subjects. Compiling "reference resources" such as dictionaries and encyclopedias has been one of the human solutions to this problem. This paper examines and evaluates the most important encyclopedias and dictionaries that have been compiled in the field of Islamic theology from 1991 to 2008, and have been made available to the scholars. Before going into the evaluation of each of these works, some of the reference resources, including dictionaries, thesauruses, and encyclopedias, and their differences, roles and functions in developing human knowledge, are briefly described. Then, the main topic, which is the evaluation of theological dictionaries and encyclopedias and their strengths and shortcomings, are going to be dealt with. There are five resources in both Arabic and Persian.   Finally, another resource of Islamic theological encyclopedia that will be published in the near future is introduced and its advantages are mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reference resources
  • lexicon
  • dictionary
  • thesaurus
  • encyclopedia
  • encyclopedias of Islamic theology
  1. قرآن کریم
  2. آذرنوش، آذرتاش (۱۳۷۹ش)، فرهنگ معاصر عربیفارسی، چ۱، تهران: نشرنی.
  3. احمدی گیوی، حسین (۱۳۷۳ش)، آیین پژوهش و مرجع‌نگاری، تهران: مؤسسه نشر هما.
  4. انوری، حسن و دیگران (۱۳۸۱ش)، فرهنگ بزرگ، تهران: انتشارات سخن.
  5. پژوهشکده تحقیقات اسلامی (1385ش)، فرهنگ شیعه، چ۱، قم: زمزم هدایت.
  6. جرالد جهودا، جودیت شیک براوانکل (1383ش)، مبانی مرجع، فنون پرسش‌کاوی و پاسخ‌یابی از منابع کتابخانه، ترجمه: محمدحسین دیانی و عبدالحمید معرف‌زاده، چ۳، مشهد: به ‌نشر (آستان قدس رضوی).
  7. جمعی از نویسندگان (۱۳۷۵ش)، دائرة‌المعارف تشیع، چ۳، تهران: نشر شهید سعید محبی.
  8. ـــــــــــــــ (1387ش)، دانشنامه کلام اسلامی، چ۱، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
  9. ـــــــــــــــ (1415ق)، شرح المصطلحات الکلامیة، چ۱، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  10. جمعی از متخصصین (1428ق)، با اشراف احمد ابوحافه، معجم النفائس الکبیر، بیروت: دار النفایس.
  11. سلطانی، پوری و فروردین راستین (1381ش)، دانشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، چ۲، تهران: فرهنگ معاصر.
  12. حییم، سلیمان (۱۳۸۷ش)، فرهنگ معاصر بزرگ دوسویه، انگلیسیفارسی، فارسیانگلیسی، چ۱، تهران: فرهنگ معاصر.
  13. خاتمی، احمد (1370) فرهنگ علم کلام، تهران، انتشارات صبا.
  14. خواجه طوسى‏، نصیرالدین (1405ق)، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل‏، چ۲، بیروت: دار الأضواء.
  15. سمیح دغیم (1998م)، موسوعة مصطلحات علم الکلام الاسلامی، چ۱، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
  16. شیخ طوسی، محمد بن حسن (1406ق)، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، چ۱، بیروت: دارالاضواء.
  17. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1422ق)، شرح هدایة الاثیریة، بیروت: نشر مؤسسة التاریخ العربی.
  18. عمید، حسن (1383ش)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  19. کتس، ویلیام ا. (1384ش)، کتابخانه‌های الکترونیکی ایران و کتاب‌داران مرجع، ترجمه: محسن عزیزی، تهران: نشر کتابدار.
  20. لاهیجی، عبدالرزاق (1383ش)، گوهر مراد، چ۱، تهران: نشر سایه.
  21. محمدی‌فر، محمدرضا (1376ش)، فرهنگ جامع مرجع‌شناسی، چ۱، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  22. وزیرپور کشمیری، مهردخت (1386)، مرجع‌شناسی عمومی لاتین، تهران: نشر کتابدار.
  23. یعقوب‌نژاد، محمدهادی (1375ش)، درآمدی بر مبانی اصطلاح‌نامه علوم اسلامی، چ۱، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.