نقش آنتولوژی فقه در موضوع‌شناسی فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

موضوع‌شناسی یکی از محورهای اساسی در استنباطات فقهی است و همواره یکی از دغدغه‏های فقیه، شناخت دقیق موضوعات فقهی است. بعضی از فقیهان نیز تصریح کرده‏اند که پنجاه درصد کار فقیه، شناخت موضوعات است. پرسش این است که آیا از شیوه‏های مدیریت اطلاعات می‏توان برای شناخت موضوعات جدید فقهی استفاده کرد. هدف این پژوهش اثبات این مطلب است که شیوه آنتولوژی که یکی از شیوه‏های جدید علم دانش‌شناسی است، می‌‌تواند فقیهان را در تشخیص موضوعات فقهی یاری رساند. برای تحقق این هدف، با روشی توصیفی و تحلیلی ثابت شده است که یکی از راه‌‌های تشخیص موضوعات فقهی، تفریع فروعات یک موضوع از یک سو و کشف نوع ارتباطات واقعی و هستی‌شناختی آن با موضوعات مختلف فقهی از سوی دیگر است و آنتولوژی به دلیل ماهیت و بافت آن، چنین بستری را فراهم می‌‌آورد؛ به همین جهت فقیهان را قادر خواهد ساخت موضوعات فقهی را بهتر تشخیص دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Jurisprudence Ontology in Jurisprudential Subjectology

نویسنده [English]

  • Hossein Hassanzadeh
Assistant professor at Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

Subjectology is one of fundamental issues in jurisprudential inferences and one of the main concerns of the jurist is the accurate knowledge of jurisprudential subjects. Some jurists also stated that 50 percent of the jurist's job is knowing the subjects. The question is whether information management methods can be used to identify new jurisprudential subjects. The purpose of this study is to prove that the ontology method, one of the new methods of knowledge studies, can assist jurists in the identification of jurisprudential subjects. To achieve this goal, it has been proven through a descriptive and analytical method that one of the ways to identify jurisprudential subjects is to promote the secondary issues of one subject on the one hand and on the other hand, to discover the type of its actual and ontological relationships with different jurisprudential subjects and because of its nature and texture, the ontology provides such a context.  Therefore, it will enable jurists to identify the jurisprudential subjects better.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudential Subjectology
  • ontology
  • requirements of the time and place
  • ontology of jurisprudence
  1. ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (1414ق)، لسان العرب‏، چ3، بیروت: دار صادر.
  2. ابن‌شعبه حرانی، حسن بن ‌علی (1404ق)، تحف العقول، چ۱، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  3. احسایى، ابن ‌ابى‌جمهور، محمد بن‌ على (1410ق)، الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه، چ۱، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى(ره).
  4. احمد بن ‌فارس بن ‌زکریا، ابوالحسین (1404ق)، معجم مقائیس اللغة، چ۱، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم‌.
  5. امام خمینی (1363)، تهذیب الاصول، به تقریر جعفر سبحانی، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  6. ــــــــــــــــ (1368)، الرسائل، به تقریر مجتبی تهرانی، قم: نشر اسماعیلیان.
  7. ــــــــــــــــ (بی‌تا)، صحیفه نور.
  8. جزری، ابن‌اثیر، مبارک بن محمد‌ (بی‌تا)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر‌، چ۱، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  9. جمعی از محققان، پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، اصطلاح نامه فقه، به آدرس: https://thesaurus.isca.ac.ir
  10. جناتی، محمدابراهیم (1372)، ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران: نشر مؤسسه کیهان.
  11. خمینی، مصطفی (1418ق)، خیارات، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  12. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، چ1، بیروت.
  13. شریف رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغه، تحقیق: فیض‌الاسلام، قم: نشر هجرت.
  14. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: نشر مؤسسه آل البیت(ع).
  15. شیخ‌شعاعی، فاطمه (1384)، «هستی‌شناسی‌ها و وب معنایی»، مجله فصلنامه کتاب.
  16. شیخ طوسی، محمد بن‌ حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: نشر مکتبة المرتضویة.
  17. ــــــــــــــــ (1403ق‌)، عدة الاصول، چ۱، قم: مؤسسة آل البیت: لاحیاء التراث.
  18. صدر، محمدباقر (1405ق)، بحوث فی علم الاصول، به تقریر سیدمحمود هاشمی، قم: نشر مجمع علمی شهید صدر.
  19. ــــــــــــــــ (1415ق)، دروس فی علم الاصول، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  20. صفار، محمد بن‌حسن (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد9، قم: نشر کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  21. صفری، مهدی (1383)، «مدل‌سازی مفهومی در بازنمون رسمی دانش شناختی در هوش مصنوعی و نظام‌های اطلاعاتی»، مجله اطلاع‌شناسی، ش4.
  22. صنعت‌جو، اعظم (1384)، «ضرورت بازنگری در ساختار اصطلاح‌نامه‌ها»، مجلهفصلنامه کتاب، ش64.
  23. ــــــــــــــــ (1390)، «مقایسه کارآمدی اصطلاح‌نامه و هستی‌شناسی در بازنمون دانش»، مجله پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، ش1.
  24. طریحی، فخر الدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، چ3، تهران، مرتضوی.
  25. عاملى، جمال‌الدین، حسن بن ‌زین‌الدین(1418ق‌)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الفقه)، چ۱، بی‌جا: مؤسسة الفقه للطباعة و النشر‌.
  26. فرحناک، علی‌رضا (1390)، موضوع‌شناسی در فقه: گفتگو با جمعی از اساتید محترم حوزه و دانشگاه، چ۱، قم: نشر پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی.
  27. کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  28. محقق حلى، نجم‌الدین جعفر بن ‌حسن (1403ق‌)، الاجتهاد و التقلید (معارج الأصول)، چ۱، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
  29. مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴)، «اقتراح» مجله نقد و نظر، س۲، ش۵.
  30. موسوی جزایری، طیب (1408ق)، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه دارالکتاب.
  31. نائینی، محمدحسین (1416ق)، فوائد الاصول، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.