نقش راهبردی اصطلاح‌نامه‌ها در مدیریت منابع مرجع با تأکید بر علوم قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و سرپرست پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

چکیده

تلاش برای پژوهش و نشر فرهنگ و دانش اسلامی در سطحی فراگیر، با استفاده از اصول و قواعد شناخته‌شده علمی و تجربه‌های فراملی و پرهیز از سلایق محلیِ شخصی، عناصری است که همواره مورد نظر اندیشوران بوده است. پرسش آن است که آیا درباره مدیریت منابع مرجع مانند دانشنامه‌ها و فرهنگ‌نامه‌‌ها و منابعی از این دست و چگونگی پژوهش و تدوین آنها در حوزه اسلامی، به جز آنچه اکنون متداول است، شیوه دیگری نمی‌توان جستجوکرد تا ضمن افزایش بهره‌وری علمی، هزینه‌های بسیار بالای این نوع فعالیت‌ها را کاهش دهد. نویسنده برای پاسخ به همین پرسش، به نقش فوق‌العاده دستگاهِ شناخته‌شده اصطلاح‌نامه و روش آن در مدیریت، طراحی و تدوین منابع مرجع پرداخته و اهمیت آن را به لحاظ بهره‌گیری از شیوه‌‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی گوشزد کرده است. او بر این باوراست که این استاندارد تحولی اساسی در مدیریت، سازماندهی، منطق و ساختار آثار مرجع در حوزه دین پدید می‌آورد؛ ازاین‌رو آن را نمادِ مرحله مؤثری در این‌گونه پژوهش‌های علمی به‌شمار آورده و چند و چون این راهبردرا با بیان نمونه‌هایی از علوم قرآنی تحلیل و بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Strategic Role of Thesauruses in the Management of Reference Resources

نویسنده [English]

  • Mohammad Hadi Yaqubnejad
Assistant professor at Islamic Sciences and Culture Academy and Direct of the Research Center for Islamic Documents and Information Management
چکیده [English]

Attempts to conduct research and promote Islamic culture and knowledge at a comprehensive level, through using well-known scientific principles and transnational experiences, and avoiding local personal viewpoints, have always been the focus of thinkers. The question is, "Is there any other way to increase scientific productivity and decrease high costs of management of reference sources such as encyclopedias and dictionaries and the like, and how to carry out research and compile them in the Islamic field, apart from what is common today?" To answer this question, the author deals with the extraordinary role of the well-known thesaurus machine and its method in managing, designing, and compiling reference sources and emphasizes its importance in utilizing information and knowledge studies.
He believes that this standard creates a fundamental change in the management, organization, logic, and structure of reference works in the field of religion. Therefore, it is considered an effective stage in such scientific research, and analyzes and examines this strategy through providing examples of Quranic sciences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic reference sources
  • dictionaries
  • encyclopedias
  • thesauruses
  • Islamic research management
  1. ابن‌خلدون، عبدالرحمن محمد (۱۳۷۴)، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه: محمد پروین گنابادی، ۲ج، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  2. جمعی از محققان (1375)، اصطلاح‌نامه علوم قرآنی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
  3. ــــــــــــــــــــ (۱۳۸۷)، اصطلاح‌نامه کلام اسلامی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
  4. ــــــــــــــــــــ (۱۳۸۹)، فرهنگ‌نامه اصول فقه، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهگ اسلامی.
  5. ــــــــــــــــــــ (۱۳۹۳)، اصطلاح‌نامه علوم عقلی و عرفانی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
  6. ــــــــــــــــــــ (۱۳۹۴)، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی‌، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهگ اسلامی.
  7. حرّی، عباس (۱۳۷۷)، اصطلاح‌نامه بین‌المللی توسعه فرهنگی یونسکو (ترجمه)، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  8. ــــــــــــــــــــ (۱۳۸۱)، دائرة‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
  9. ــــــــــــــــــــ (۱۳۸۹)، سخنرانی دکتر عباس حری ارائه شده در همایش «اصطلاح‌نامه و تولید دانش»، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، مرکز همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی، قم: (موجود در اسناد پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی).
  10. ــــــــــــــــــــ (۱۳۹۱)، «نامه دکتر عباس حرّی رئیس وقت مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی به محمدهادی یعقوب‌نژاد»، موجود در اسناد پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی.
  11. دیانى، محمدحسین و عبدالحمید معرف‌زاده (۱۳۷۰)، مبانى مرجع، مشهد: آستان قدس رضوى.
  12. زرقانی، محمد عبدالعظیم (۱۴۱۷ق)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت، المکتبة العصریه.
  13. سلطانی، پوری و فروردین راستین (۱۳۶۵)، اصطلاح‌نامه کتابداری، تهران: کتابخانه جمهوری اسلامی ایران.
  14. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، تهران: المکتبه المرتضویه.
  15. فتاحی، رحمت‌الله و مهدی طاهری (1384)، فهرست‌نویسی: اصول و روش‌ها، ویرایش چهارم، تهران: کتابدار.
  16. فولادی، اشرف‌السادات (۱۳۷۲)، کتاب‌شناسی اصطلاح‌نامه‌ها، تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
  17. معلمی، حسن (۱۳۹۰)، معرفت‌شناسی و مباحث جدید کلامی، قم: بوستان کتاب.
  18. نعمت‌زاده، شهین (۱۳۹۰)، «رده‌شناسی و اصطلاح‌شناسی»، سایت مرکز اطلاعات و مدارک علمی (اصل این مقاله در دومین کنفرانس بین‎المللی اصطلاح‎شناسی که در مردادماه ۱۳۷۶ در پکن پایتخت چین برگزار شد، توسط نویسنده آن که با حمایت مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران و فرهنگستان زبان و ادب فارسی به این کنفرانس اعزام شده بود، ارائه شده است).
  19. یعقوب‌نژاد، محمدهادی (۱۳۷۵)، درآمدی بر مبانی اصطلاح‌نامه علوم اسلامی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  20. ــــــــــــــــــــ (۱۳۸۹)، «نخستین فرهنگ‌نامه جامع‌نگر در اصول فقه»، مجله آینه پژوهش، ش124.
  21. ــــــــــــــــــــ (1391)، «پیشینه شکل‌گیری اصطلاح‌نامه علوم اسلامی»، مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاح‌نامه و کاربردهای آن در محیط الکترونیکی، تهران: نشرکتابدار.
  22. ــــــــــــــــــــ (1397)، «دسته‌بندی علوم قرآنی از نگاهِ اصطلاح شناخت»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، ش88.

23. www.oxforddictionaries.com

24. www.islamicdoc.org

25. http://dmaaref.iki.ac.ir/node/188